صنعت نساجی و بافندگی از جمله صنایعی است که از دیرباز مورد توجه بشر بوده تا بتواند پوشاک مورد نیاز خود را تامین کند. اما این صنعت در ایران به شکل هنرمندانه‌ای پیش رفته و از حدود ۵۰۰۰ سال پیش تا امروز هنوز هم این هنر مورد توجه ایرانیان است.
زنان و مردان هنرمند ایرانی با کمک خلاقیت و ابتکار خود نقوش و طرح‌های زیبایی روی انواع پارچه‌ها ایجاد می‌کنند. البته با توجه به گستردگی کاربرد پارچه‌ها، انواع مختلفی از آن‌ها تولید می‌شود. اگر شما هم به پارچه‌های اصیل ایرانی علاقه دارید و قصد خرید پارچه ایرانی و آشنایی با انواع پارچه دارید.

ویژگی پارچه‌های ایرانی

پارچه‌های اصیل ایرانی که از گذشته‌های دور به دست زنان و مردان هنرمند ایرانی به صورت دستباف و یا با کمک دستگاه‌های ابتدایی بافته می‌شود، دارای ویژگی‌های خاصی است. این پارچه‌ها در گذر زمان همیشه  تغییر و تحولاتی در طرح و رنگ پیدا کردند که علت آن تغییر حکومت‌ها و نگرش مردم و… بود. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

• پارچه بافی مانند قالی‌بافی هنری خلاقانه است که از ابتکارات بافنده سرچشمه می‌گیرد. اما در دوره‌های مختلف، طرح‌ها و نقوش متفاوتی مورد توجه قرار می‌گرفتند. به طور مثال در زمان ساسانیان نقوش حیوانی و گیاهی، اشکال هندسی، نقوش قرینه بیشتر مورد توجه طراحان بود و بازرگانان به این نقوش بیشتر علاقه داشتند.

اما با ورود اسلام طرح‌های نباتی و خط کوفی مورد توجه قرار گفت. همچنین در دوره صفویه طرح‌های مینیاتوری و نمایشی از باغ و گل و منظره همراه با جانداران در نقوش پارچه بافان ایرانی دیده می‌شد.

• در تمام ادوار در ایران، پارچه‌هایی با کاربردهای مختلف و مصارف متفاوت زندگی بافته می‌شود و در همه دوره‌های تاریخی این هنر استفاده‌های زیادی داشت. اما در دوره صفویه تحولات بسیاری پیدا کرد و صنعت نساجی و پارچه بافی به شکل چشمگیری رشد کرد.
• هنرمندان ایرانی همیشه کیفیت را در تولید پارچه‌ها رعایت می‌کنند و این کیفیت در بافت، مواد اولیه، رنگرزی و حتی نوع نقوش دیده می‌شود. در ادامه انواع پارچه ایرانی را بررسی می‌کنیم.

انواع پارچه های ایرانی که باید بشناسید!

ترمه، یکی از معروف ترین پارچه های ایرانی!

این پارچه ظریف، زیبا و خاص جزء دستباف‌های هنرمندان کرمانی است و بافت آن در دوران صفویه رواج بسیار زیادی پیدا کرد. ترمه از کرک، پشم و یا ابریشم طبیعی تهیه می‌شود و با کمک دستگاه‌های بافندگی، طرح‌های سنتی و اصیل روی آن بافته می‌شود. البته امروزه برخی از ترمه‌ها با استفاده از ابریشم مصنوعی بافته می‌شود و قیمت پایین‌تری دارند.

اگر شما هم به خرید پارچه ایرانی و تاریخچه تولید آن علاقه دارید، بهتر است بدانید که هنر ترمه بافی در ابتدا از کشمیر هند وارد ایران شد؛ اما در حال حاضر هنرمندان یزدی و کرمانی در تولید این پارچه اصیل زبانزد و مشهور هستند.

رنگ‌های به کار رفته در بافت این پارچه در گذشته به صورت طبیعی تهیه می‌شد، اما امروزه رنگ‌های شیمیایی جایگزین رنگ‌های گیاهی شده است. این رنگ‌ها شامل عنابی، نارنجی، سیاه، قرمز روشن و سبز هستند. همچنین طرح‌های ترمه مواردی مانند شاخ گوزنی درهم، بته جقه، بته خرقه، بته بادامی، راه‌راه، محرمات، امیری و… است. گل‌های بافته شده روی ترمه با طرح بته جقه  نمادی از سرو خمیده به عنوان یک درخت بهشتی است.

ترمه اصیل با الیاف طبیعی بافته می‌شود و طبیعتا قیمت بالاتری نیز دارد. اما امروزه بی ترمه‌های بی کیفیت با الیاف پلی استر تولید میشوند. به همین دلیل خاصیت و درخشندگی ترمه اصیل را ندارند. در این بین برای تشخیص ترمه اصیل ایرانی کافی است که یک بار آن را بشویید. ترمه‌هایی که با رنگ‌های گیاهی رنگ شدند و دارای الیاف طبیعی هستند، طرح و رنگ خود را از دست نمیدهند. همچنین ترمه اصیل دارای وزن بالایی است که نشان دهنده تراکم بالای بافت در آن است.

ترمه اصیل با الیاف طبیعی بافته می‌شود و طبیعتا قیمت بالاتری نیز دارد. اما امروزه بی ترمه‌های بی کیفیت با الیاف پلی استر تولید میشوند.

نکته مهم اینکه برای استفاده از این پارچه به عنوان رومیزی، روبالشی، خرج کار لباس و… حتما زیر آن آستر به کار ببرید؛ زیرا الیاف پشت کار ترمه به صورت برجسته است و به راحتی در اثر کشیدگی نخ آسیب می‌بیند.

برای توضیح بیشتر می‌توان گفت ترمه‌ای که با الیاف طبیعی و به صورت اصیل بافته شده دارای سوراخ و یا حفره در پارچه نیست که این موضوع نشان‌دهنده تراکم بالای بافت است. همچنین نور به سختی از آن عبور می‌کند و ضخامت پارچه زیاد است. البته این موضوع را هم در نظر داشته باشید که برای خرید پارچه ایرانی ترمه باید مبلغ بیشتری پرداخت کنید؛ زیرا محصولی کاملا طبیعی، اصیل و خاص با خود به خانه می‌برید.

با خرید پارچه ایرانی ترمه، می‌توانید از آن به عنوان جانمازی، رومیزی، بقچه، پرده، انواع کیف دستی زنانه و پشتی استفاده کنید و لذت اکسسوریهای جذاب و اصیل ایرانی را در پوشاک و وسایل خانه خود تجربه کنید.

جاجیمچه، یکی دیگر از برترین پارچه های ایرانی

این نوع پارچه ایرانی زیراندازی با طرح و بافت ساده است و نام دیگر آن حمام سری است. مرکز اصلی تولید جاجیمچه در استان مازندران و در روستاهای آلاشت، رسکت علیا، زیارت گرگان و… است. جاجیمچه اصیل ایرانی  در اندازه ۷۰ × ۱۱۰سانتیمتر و توسط دستگاه‌های بافندگی دو وَردی یا چهار وَردی بافته می‌شود.

برای تولید جاجیمچه یا حمام سری از نخ پنبه‌ای به عنوان تار و از کرک یا پشم به عنوان پود استفاده می‌کنند. این پارچه در روستاهای مازندران از رنگ‌بندی سنتی‌تری برخوردار است و با استفاده از دستگاه‌های دو وَردی بافته می‌شود. اما در مناطق روستایی سمنان دارای رنگ‌های ملایم‌تری است؛ زیرا رنگ‌های ملایم بیشتر با سلیقه شهرنشینان هماهنگی دارد. از این پارچه زیبا به عنوان سجاده و زیرانداز استفاده می‌شود. همچنین با ابتکار عمل می‌توان از آن پشتی، کیف، ساک و … نیز تهیه کرد.

ابریشم، مرغوب و با کیفیت!

این پارچه با کمک الیاف طبیعی حاصل از پیله کرم ابریشک تهیه می‌شود و یکی از پارچه های مرغوب و نرم است. پارچه ابریشم نیز در رنگهای مختلف تهیه می‌شود و در دوره های مختلف پادشاهی پیش از اسلام مورد توجه پادشاهان و حکام ایرانی بود.

این پارچه در سه نوع دیبا، پرنیان و درباری وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. دیبا پارچه ای ابریشمی است که طرح خاصی ندارد و در رنگ‌های مختلف تهیه می‌شود. پرنیان نوعی پارچه ابریشمی هفت رنگ است و در برخی موارد دارای طرح گل است. پارچه درباری نیز دارای طرح‌های حاشیه‌ای است و در گذشته برای دوخت لباس پادشاهان به کار می‌رفت.

البته امروزه این پارچه در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف تولید می‌شود و با خرید پارچه ایرانی ابریشم و استفاده از آن می‌توانید لباس‌های زیبا و مجلسی بدوزید و از این زیبایی طبیعی لذت ببرید.

پارچه تهیه شده با استفاده از ابریشم طظبیعی دارای خواص جالبی است. این پارچه ضد حساسیت و آلرژی است و با پوشیدن آن احساس خنکی میکنید. همچنین ذرات موجود در الیاف ابریشمی رطوبت پوست را حفظ می‌کند و مانع آسیب وارد شدن به پوشت و یا ایجاد اگزما و خارش در آن می‌شود.

البته این پارچه هنگام دوخت به شدت حساس است و در صورت کشیده شدن سوزن روی پارچه، الیاف آن آسیب می‌بیند و نخ کش می‌شود. اما جالب است بدانید که لکه آب و مایعات روی پارچه ابریشمی که از الیاف طبیعی تهیه شده، باقی نمی‌ماند؛ در حالی که پارچه های ابریشم مصنوعی به طور کامل لکه آب و مایعات را حفظ می‌کند و زیبایی ظاهر لباس شما را به هم می‌زند.

امروزه از این پارچه زیبا و فاخر میتوان لباسهای ابریشمی زیبا تهیه کرد.

جالب است بدانید که لکه آب و مایعات روی پارچه ابریشمی که از الیاف طبیعی تهیه شده، باقی نمی‌ماند.

چوقا، اصالت کامل!

این پارچه نوعی عبای دهقانی و عشایری است و شکل آن به صورت کت دراز و بی‌آستینی است که مردان عشایر و روستایی در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، گیلان و اصفهان به صورت عبا روی لباس‌های دیگر خود می‌پوشند. چوقا معمولا در دور رنگ سفید و سیاه تهیه می‌شود و مواد اولیه آن پشمی بسیار ظریف و نخ پنبه‌ای است.

جاجیم، پرکاربرد و با کیفیت!

این پارچه اصیل، با بافت ساده و خاص خود در گذشته به عنوان رو کرسی به کار رمیرفت؛ اما امروزه از آن برای تهیه کیف، روکش صندلی اتومبیل، انواع پشتی و… استفاده می‌شود.

مهم‌ترین ماده‌‌ی اولیه‌‌ی مصرفی تولید جاجیم، نخ پشمی الوان است که به صورت رنگ شده در کارخانه و یا در کارگاه‌های کوچک رنگرزی تهیه می‌شود. البته علاوه بر نخ پشم، در تولید جاجیم ابریشمی از نخ ابریشم به عنوان تار استفاده می‌گردد.

برای خرید انواع پارچه ایرانی جاجیم می‌توان به مرکز اصلی تولید آن در ایران مراجعه کرد. استان اردبیل و شهرستان خلخال و روستاهای آن مهم‌ترین مرکز تولید جاجیم در ایران هستند. البته عشایر و روستاییان استان فارس و به ویژه منطقه فیروز آباد نیز در بافت جاجیم فعال هستند و محصولات با عرض بیشتر و متفاوت از بافت خاخلا تولید می‌کنند.

در نهایت اینکه ابزار بافت این نوع پارچه اصیل بسیار ساده است و در طول قرن‌ها تغییری پیدا نکرده است. به عبارت دیگر مهم‌ترین عامل در تولید پارچه جاجیم، خلاقیت و ابتکار بافنده هنرمند آن است.

زری، نفیس و افسانه ای!

این پارچه نفیس و افسانه‌ای شهرتی جهانی دارد و در تمام طول تاریخ ایران باستان از زمان هخامنشیان تا امروز مورد توجه بوده است. هخامنشیان و ساسانیان از این پارچه زیبا و خاص برای بافت پرده و لباس‌های فاخر استفاده می‌کردند.

در گذشته شهرهای اصفهان، ابیانه، کاشان و یزد به عنوان مراکز اصلی زری بافی در ایران بودند. اما امروزه شهر کاشان، اصفهان و تهران به صورت محدود دارای کارگاه‌های زری بافی هستند و هنرمندان و استادکاران این هنر صنعت در این شهرها ساکن هستند و محصولاتی ارزنده به تمام نقاط ایران و جهان صادر می‌کنند.

ابریشم طبیعی ماده اصلی تولید پارچه زری است و برای بافت نقوش نیز از گلابتون و یا نخ ابریشمی استفاده می‌شود. در تولید زری، طرح‌ها و نقش‌های اصیل و سنتی به کار می‌رود و این طرح‌ها با ذوق و مهارت سرشار طراحان و بافندگان به اجرا درمی‌آید. یکی از شاهکارهای زری بافی نیز که توسط هنرمندان ایرانی بافته شده، روپوش مزار مطهر امام رضا علیه‌السلام است و روی مزار مطهر قرار دارد.

ابریشم طبیعی ماده اصلی تولید پارچه زری است و برای بافت نقوش نیز از گلابتون و یا نخ ابریشمی استفاده می‌شود.

این پارچه خاص نیز گزینه مناسبی برای خرج کار در انواع مانتوهای مجلسی، کیفهای دستی زنانه و… است. اگر مهارتی ابتدایی از خیاطی داشته باشید، به راحتی می‌توانید با خرید پارچه ایرانی رزی بافت، لباس‌هایی زیبا و خاص برای خود تهیه کنید. همچنین می‌توانید از آن برای خرج کار دوخت روبالشی، کیف، رومیزی، جانمازی و… استفاده کنید.

این پارچه زیبا و خاص که با الیاف طبیعی بافته شده دارای قیمت بالایی است و به همان میزان می‌تواند خاص بودن را در پوشش شما نشان دهد. اما نوع بافت این پارچه به شکلی است که باید از آن به میزان زیادی مراقبت کنید. مراقب باشید که الیاف پارچه به اجسام تیز برخورد نکند؛ زیرا بافت آن آسیب می‌بیند و مقداری از زیبایی اولیه خود را از دست می‌دهد.

همچنین هنگام شستشوی پارچه نیازی به فشار آوردن به پارچه نیست و بهتر است به آرامی آن را بشویید تا آسیبی به بافت پارچه وارد نشود. این پارچه هنگام شستشو دچار آب رفتگی نمی‌شود و مقامت و استحکام بسیار بالایی در کناز وزن سبک دارد.

مخمل، از زیباترین ها!

مخمل جزء نفیس‌ترین و زیباترین دستباف‌های ایرانی است که از قرن ۱۵ میلادی مورد توجه هنرمندان ایرانی قرار گرفت و به بافت آن متمایل شدند. می‌توان گفت که هنر مخمل بافی به طور همزمان در ایران و ایتالیا رشد کرد و به تکامل رسید.

برای تولید مخمل از ابریشم طبیعی استفاده‌ می‌شود و نقش‌های اصیل و سنتی روی آن کار می‌شود تا زیبایی آن را بیشتر کند. در حال حاضر نیز دو نوع مخمل ساده و نقش برجسته بافته می‌شود. لباس‌هایی که با این پارچه فاخر تولید می‌شود تن خور زیبایی دارد. همچنین چروک ناپذیری پارچه مخمل باعث می‌شود که لباس به خوبی روی تن بنشیند و به زیبایی آن تداوم ببخشد.

اتوکشی آسان این پارچه کاری لذت بخش است. البته بهتر است که اتوکشی مطابق خواب مخمل انجام شود و هنگام اتو کردن نیز پارچه‌ای سفید رنگ روی آن بیاندازید تا حرارت به بافت مخمل آسیب وارد نکند.

نرمی، لطافت، درخشندگی و تنوع بالای این پارچه در رنگ، طرح و ضخامت سبب می‌شود که بتوان از آن برای دوخت انواع لباس خاص و زیبا استفاده کرد. همچنین بدون اینکه نیازی به آسترکشی باشد، می‌توانید انواع لباس‌های مجلسی را با کمک محمل بدوزید.

البته این پارچه خاص نیاز به مراقبت‌هایی دارد تا درخشندگی و زیبایی خود را برای مدت زمان بیشتری حفظ کند. بهتر است هنگام شستشوی مخمل از آب ولرم و نرم کننده‌های ملایم استفاده شود و از فشار آوردن به پارچه موقع شستشو جلوگیری شود؛ زیرا به بافت آن آسیب وارد می‌شود.

بهتر است هنگام شستشوی مخمل از آب ولرم و نرم کننده‌های ملایم استفاده شود و از فشار آوردن به پارچه موقع شستشو جلوگیری شود؛ زیرا به بافت آن آسیب وارد می‌شود.

جمع بندی نهایی :

با خرید پارچه ایرانی مخمل می‌توانید انواع لباس مجلسی، رومیزی، روبالشی و… بدوزید و از زیبایی این پارچه در میهمانی‌ها و  فضای خانه خود استفاده کنید.

پارچه‌های ایرانی دارای تنوع بسیار بالایی است و محدود به موارد ذکر شده نمی‌شود. پارچه‌های مختلفی مانند عبا، ساچیم، سجاده، شمد، قناویز، ارمک، برک، باشلق و… در طول تاریخ توسط هنرمندان ایرانی بافته میشده و در حال حاضر بسیاری از آن‌ها از بین رفته است. اما برخی پارچه‌ها مانند مخمل، زری و ترمه هنوز هم تولید میشوند و کاربردهای بسیاری دارند.

با خرید پارچه ایرانی می‌توانید لباس‌های زیبا، خاص و منحصر به فرد بدوزید و در میان جمع بدرخشید. علاوه بر آن کافی است فقط کمی خلاقیت را چاشنی کار خود کنید و با کمک انواع پارچه اصیل ایرانی، اکسسوریهایی زیبا مانند رومیزی، روبالشی و پرده برای خانه خود تهیه کنید. فراموش نکنید که خاص بودن نیاز به هزینه زیادی ندارد. فقط کافی است کمی خلاق باشید و از ابتکار خود لذت ببرید.

منبع :روچی