اصطلاح پارچه بامبوبه طور گسترده به تعداد مختلفی از منسوجات که از طریق گیاه بامبو تولید می شوند، اشاره دارد. پارچه ها به مدت هزاران سال از طریق بامبو تولید گردیده اند، اما فرآیند تبدیل کردن این چوب سخت و سریع الرشد به پارچه فقط در زمان معاصر به طور کامل انجام گرفته است. داستان پارچه بامبو عجیب و غریب است. وقتی بعضی از انواع این پارچه از نظر زیست محیطی پایدار هستند و به صورت اخلاقی تولید می شوند، انواع دیگر ممکن است به محیط زیست یا کارگرانی که آن را به وجود می آورند، آسیب وارد نماید. جهت اطمینان از اینکه بهترین نوع پارچه بامبو را انتخاب می کنید، مهم است که بیشتر در مورد صنعت نساجی اطراف محل زندگی خودمان اطلاع داشته باشید.
پارچه بامبو چگونه تولید می شود؟
با توجه به نوع پارچه ای که به وجود می آید، منسوجات بامبو می توانند با استفاده از تعدادی روش مختلف تولید گردند. عمده پارچه بامبو تولید شده در سراسر جهان، بامبو ویسکوز است که اگرچه تولید آن آسان است، اما اثرات مخربی بر روی محیط زیست دارد و محیط کاری خطرناکی به وجود می آورد.
برای اشاره به هر نوع از پارچه ای که با استفاده از روش ویسکوز توسعه یافته در اوایل قرن ۲۰ میلادی ساخته شده است، از واژه ویسکوز استفاده می شود. این نوع از پارچه، جدیدترین نسخه ریون (نوعی پارچه نیمه مصنوعی) محسوب می شود که در اصل برای تقلید کردن از خواص مطلوب ابریشم توسعه پیدا کرده است. فرآیند تولید ویسکوز ریون بسیار طولانی و زمانبر است و به شدت بدون مصرف است. نوع دیگری از پارچه ساخته شده با سلولز، مقادیر زیادی ضایعات تولید می کند، اما این ضایعات در صورتیکه فرآیند تولید درستی مورد استفاده قرار گیرد، می تواند به صورت پایدار مدیریت شود. با این حال ضایعات تولید شده به وسیله تولید ویسکوز ریون، آلوده به کربن دی سولفید هستند. کربن دی سولفید یک ماده شیمیایی سمی است که می تواند مشکلات زیادی برای سلامتی به وجود آورد.
تولید ویسکوز ریون با استخراج سلولز از خمیر (پالپ) چوب آغاز می شود. چوب به تکه های کوچکی شکسته می شود و جهت از بین بردن سلولز در معرض حلال های شیمیایی قرار می گیرد. چند فرآیند مختلف برای ساختن ویسکوز ریون مورد استفاده قرار می گیرد و تقریبا همه آنها شامل مواد شیمیایی مضر اضافی مانند سود سوزآور هستند.
برای تولید پارچه ای که قابلیت پوشیدن داشته باشد، سلولز استخراج شده در درون شیت ها فشرده می گردد، در معرض کربن دی سولفید قرار می گیرد و سپس تصفیه می شود. از طریق یک نخ ریس به سلولز فشار وارد می شود و باعث می گردد تا سلولز به رشته ها تبدیل گردد. این رشته ها در خمره ای از اسید سولفوریک برای تولید نخ های فیلامنتی غوطه ور می شوند و سبب می گردند تا این فیلامنت ها به نخی که می تواند به پارچه بافته شود، ریسیده شوند. در حالت کلی می توان این فرآیند ساخت را به سه مرحله خلاصه کرد:
استخراج کردن سلولز بامبو: برگ های بامبو و گام های درونی نرم از طریق کنده های سخت بامبو خرد می شوند.
خیساندن الیاف بامبو: الیاف بامبوی خرد شده در محلول آنزیم طبیعی خیسانده می شوند.
ریسیدن الیاف: سپس الیاف شسته می شوند و به نخی که می تواند به پارچه بافته شود، ریسیده می گردند.
در عوض سلولز بامبو را می توان با فرآیند تولید حلقه بسته ایجاد نمود. برخلاف فرآیند استفاده شده جهت تولید ویسکوز ریون، تولید ریون حلقه بسته از نظر شیمیایی باعث تغییر ساختار سلولزی که مورد استفاده قرار می گیرد، نمی شود، در نتیجه پارچه را می توان کاملا ارگانیک در نظر گرفت. وقتی حلال استفاده شده جهت تولید سنتی ویسکوز ریون به ضایعات تبدیل می شود، معمولا در زیست کره به انتها می رسد و حلال استفاده شده در تولید ریون حلقه بسته می تواند بارها و بارها مورد استفاده مجدد قرار گیرد که منجر به تأثیر زیست محیطی اندک این صنعت می شود.
پارچه بامبو با روش های تولیدی که سلولز را استخراج نمی کند، بیشترین کیفیت را به دست می آورد. در عوض، از آنزیم طبیعی بر روی الیاف چوب بامبوی خرد شده استفاده می گردد و این الیاف سپس شسته و به نخ ریسیده می شوند. این نخ معمولا یک بافت ابریشمی دارد و پارچه ساخته شده با این فرآیند، گاهی اوقات لنین بامبو (bamboo linen) نیز نامیده می شود. وقتی پارچه بامبو با این روش ساخته می شود، از نظر زیست محیطی مخرب نیست و منسوج حاصل از آن قوی و با دوام است. با این حال، بیشتر انواع پارچه بامبو با این فرآیند مکانیکی تولید نمی شوند. برای مطمئن شدن از اینکه به بالاترین کیفیت برای پارچه بامبو دست پیدا می کنید، اطمینان حاصل کنید که این پارچه به جای فرآیند شیمیایی از طریق روش های مکانیکی ساخته می شود.
پارچه بامبو چه کاربردی دارد؟
در کل این نوع از پارچه را می توان برای هر کاربرد مشخصی که در آن از پنبه استفاده می شود، مورد استفاده قرار داد. بعضی از مصرف کنندگان ممکن است حتی این نوع از پارچه را به دلیل ویژگی های قابل توجه به پنبه ترجیح دهند. به عنوان مثال، قابلیت تنفس پارچه بامبو بسیار بالاست و کشش بیشتری نسبت به پنبه دارد. این پارچه را راحت تر می توان به پارچه هایی با تراکم نخ بالا تبدیل نمود و منسوجات حاصل اغلب نسبت به نیمه ای که توسط پنبه کامل می شوند، نازک تر هستند، در حالیکه قابلیت کشش نیمه باقی مانده یکسان یا بزرگتر خواهد بود.
پارچه بامبو ممکن است در ملافه، پرده، حوله، حوله دستی یا تعداد دیگری از منسوجات خانگی مورد استفاده قرار گیرد. با این حال به دلیل نرمی و دوامی که این پارچه دارد، معمولا در بیشتر پوشاک کاربرد دارد. زیرپوش و لباس های زیر ساخته شده از این پارچه بسیار محبوب است و جوراب، تی شرت و سایر لباس هایی که به صورت مستقیم در تماس با بدن هستند، معمولا از طریق این پارچه تولید می گردند. بعضی از مصرف کنندگان ترجیح می دهند تا از این نوع پارچه برای لباس خواب استفاده کنند، چون گفته شده است که این نوع پارچه دارای خاصیت ضد باکتریایی است. با این حال تحقیقات نشان داده است که خواص ضد باکتریایی شناخته شده برای بامبو فقط در حالت محصول خام می تواند وجود داشته باشد و وقتی این نوع از چوب در فرآیند تولید به پارچه تبدیل می شود، دیگر خواص ضد باکتریایی عمدتا وجود ندارد.
مهم است که به یاد داشته باشید که فقط پارچه بامبویی که از طریق فرآیند مکانیکی تولید می شود، می تواند خواص مفیدی که مورد نظر مصرف کنندگان است را داشته باشد. بامبو ریون و سایر پارچه های نیمه مصنوعی مشابه، به اندازه واقعی نرم و کشسان نیستند و عمدتا مزایای ضد باکتریایی را نادیده می گیرند. در کل کاربردهای پارچه بامبو را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
برای منسوجات خانگی: استفاده شده در ملافه، پرده، حوله و حوله دستی.
برای پوشاک: استفاده شده برای تولید زیرپوش، جوراب و تی شرت.
برای لباس های خواب.
پارچه بامبو در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟
تولید پارچه بامبو در جهان (اولین سازنده: شرق آسیا، بزرگترین صادر کننده: چین).
پارچه بامبو از هزاران سال پیش در شرق آسیا تولید می شده است. به عنوان مثال، فرهنگ های هند و چین این منسوج را برای نسل های بی شماری تولید کرده اند و جشنواره پارچه بامبو هنوز هم هر سال در روستاهای هند برگزار می شود.
پایداری نسبی که پرورش دادن این نوع از چوب از نظر زیست محیطی دارد، موجب تحریک کردن تولید کنندگان بامبو برای تولید این محصول در سراسر جهان شده است. تولید کردن این نوع از چوب حتی در کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و اروپا نیز رواج دارد، چون این نوع چوب را در اقلیم های متفاوتی می توان پرورش داد. بنابراین تقریبا هر کشور توسعه یافته یا نیمه توسعه یافته در جهان، حداقل مقدار کمی از پارچه بامبو را تولید یا صادر کرده است. با این حال، بزرگترین تولید کننده این محصول زراعی کشور چین است. از بعضی از جهات این واقعیت اقتصادی طبیعی است، چون بامبو بخشی از فرهنگ چینی ها برای هزاران سال بوده است و یک ماده محبوب برای تولید این محصولات نساجی در این منطقه به شمار می آمده است. اما چرایی محبوب شدن تولید بامبو در چین یک جنبه منفی نیز دارد. به دلیل استانداردهای زیست محیطی سهل انگارانه این کشور کمونیستی و نقض گسترده حقوق بشر در بخش تولید کالاهای مصرفی، چین در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی در میان شرکای بین المللی نساجی به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کرد.
همچنین تولید منسوجات و محصولات مصرفی از همه نوع، در بسیاری از موارد در چین ارزان تمام می شود که این مسئله سبب شده است تا تعداد زیادی از تولید کنندگان پارچه بامبو برای برطرف کردن نیازهای تولیدی خود به سمت این کشور متمایل شوند. از آنجا که شرکت های چینی برای تولید این محصولات به روش های اخلاقی و پایدار زیاد ترغیب نشده اند، تولید این محصول زراعی در چین بسیار بیشتر از حد تصور به محیط زیست آسیب وارد می نماید، اما تولید پارچه بامبو در این کشور بسیار ارزان است.
از دیگر صادر کنندگان عمده این پارچه می توان به هند، پاکستان و اندونزی اشاره کرد. اگرچه مقدار قابل توجهی از این نوع پارچه در ایالات متحده نیز تولید می شود، اما اغلب پارچه تولید شده مصرف داخلی دارد و نمی توان این کشور را جزء صادر کنندگان این نوع پارچه دانست.
هزینه پارچه بامبو چقدر است؟
ویسکوز یا الیاف مشابه نیمه مصنوعی تولید شده از این نوع چوب معمولا هزینه کمتری نسبت به پنبه دارند. در بعضی از حالت ها، این کاهش هزینه را مصرف کنندگان نیز احساس می کنند. پارچه بامبوی خالص که با استفاده از روش های مکانیکی تولید می گردد، تقریبا همیشه از پنبه گران تر است، اما ممکن است نسبت به حالت های دیگر پنبه فاخر، مانند پنبه مصری، پنبه پیما و پنبه سوپیما مقرون به صرفه تر باشد.
چه تفاوتی بین حالت های مختلف پارچه بامبو وجود دارد؟
سه نوع عمده پارچه بامبو وجود دارد. این سه نوع عبارتند از:
ویسکوز بامبو: این نوع از پارچه بامبو تقریبا مشابه با انواع دیگر ویسکوز است. تنها دلیل استفاده از بامبو در تولید این پارچه به جای دیگر انواع چوب به کاهش هزینه های تولید بر می گردد. همچنین مزایای این الیاف در حالت ویسکوز آن وجود ندارد و مصرف کنندگان باید آگاه باشند تا این نوع از منسوج را با پارچه بامبوی تولید شده به روش مکانیکی ترکیب ننمایند.
پارچه بامبوی نوع لیوسل: این نوع از پارچه شبیه به ویسکوز است، اما با روش تولید حلقه بسته ساخته می شود. علاوه بر این، ساختار شیمیایی سلولز استفاده شده جهت ساخت این نوع از پارچه در فرآیند تولید تغییر نمی کند. این موضوع نشان می دهد که بسیاری از خواص مطلوب این پارچه (قبلا در پارچه بامبوی تولید شده به روش مکانیکی به آنها اشاره شد) حفظ می گردد.
الیاف ریز بامبوی تولید شده به صورت مکانیکی: این نوع از پارچه را تنها گزینه ای می توان در نظر گرفت که پارچه بامبوی واقعی است. این پارچه هزینه نسبتا سنگین و زمان زیادی برای تولید نیاز دارد، اما مزایای بیشتری نسبت به انواع دیگر پارچه ها که از طریق فرآیند مکانیکی تولید نمی شوند، ارائه می دهد. این نوع از پارچه بامبو، بسیار قوی، با دوام و نرم است.
پارچه بامبو چه تأثیری بر روی محیط زیست دارد؟
بامبو اغلب به عنوان پارچه سازگار با محیط زیست جلب توجه می کند و در بعضی از حالت ها این تشخیص ممکن است دقیق باشد. به عنوان مثال، بامبو بسیار سریع رشد می کند، به سرعت به مرحله برداشت می رسد و می توان در نواحی که برای رشد دیگر محصولات زراعی مناسب نیست آن را پرورش داد. بنابراین تأثیرات زیست محیطی کاشت بامبو از نظر تئوری نسبتا پایین است و کسانیکه بامبو را به صورت مجزا پرورش می دهند باید اطمینان حاصل کنند که این محصول زراعی در یک روش پایدار به دست می آید. جالب اینجاست که نیاز جدید به بامبو باعث شده است تا بسیاری از تولید کنندگان چینی به فکر قطع کردن دیگر درختان جنگلی برای کاشت بامبو باشند که این مسئله فواید زیست محیطی این محصول زراعی را از بین می برد. با این حال در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی، حزب کمونیست چین با وضع کردن مقرراتی مانع از این رفتار گردید.
شلوار جین ساخته شده از پارچه بامبو.
تولید بامبو در کشورهای در حال توسعه مانند چین، با جدال های فراوانی مواجه بوده است. مثلا بسیاری از کارخانه های تولید پارچه بامبو در کشور چین، کارگران خودشان را در معرض استنشاق گاز کربن دی سولفید (در فرآیند تولید ریون بامبو منتشر می شود) قرار می دهند. کربن دی سولفید، یک نوروتوکسین (تاکسین که اعصاب را تباه می کند) است و سبب آسیب به اندام های بدن می شود. کارگرانی که در معرض این ماده شیمیایی قرار می گیرند، شاید دچار روان پریشی، مشکلات کبدی، اغماء و کوری شوند و این ماده شیمیایی می تواند عامل حمله های قلبی نیز باشد. هر چند که بعضی از کارخانه ها ممکن است از کارگرانشان در برابر کربن دی سولفید محافظت نمایند، اما محدودیت قانونی این ماده که توسط دولت چین تعیین شده است از آستانه ایمنی مشخص شده توسط پزشکان بسیار دورتر است.
برخلاف سلولز که معمولا از تعداد زیادی درخت برای تولید ویسکوز ریون استفاده می کند، سلولز بامبو برای فرآیندهای تولید حلقه بسته مناسب است. بنابراین پارچه های مشابه لیوسل را می توان با بامبو تولید کرد و همانطور که می دانید فرآیند تولید لیوسل هیچگونه ضایعات سمی را تولید نمی نماید. با این حال بیشتر پارچه بامبو از جنس ریون است. این موضوع نشان می دهد که برای تولید این منسوج از فرآیندهای مخرب با محیط زیست استفاده می گردد. ذکر این نکته نیز الزامی است که الیاف خالص بامبو را می توان با روش هایی که برای محیط زیست مخرب نیستند، تولید کرد. اگر شما می خواهید تا مزیت های گفته شده را با تولید کردن پارچه بامبو تجربه نمایید، لازم است که از ویسکوز بامبو صرف نظر نمایید و در عوض از الیاف خالص یا پارچه های سلولزی مشابه با لیوسل استفاده کنید.
گواهینامه های موجود برای بامبو
داشتن پارچه بامبو که با روش های مکانیکی تولید شده باشد و به عنوان ارگانیک تأیید گردیده باشد، ممکن است. اگر الیاف بامبو استفاده شده برای فرآیند تولید با روش های تعیین شده توسط USDA یا انجمن مقررات مشابهی که پایداری زیست محیطی یا اخلاق را از نظر اقتصادی بررسی می کنند، کاشته شوند، می توان تأیید کرد که این پارچه ارگانیک است. از آنجا که پارچه بامبوی تولید شده با فرآیندهای ویسکوز ریون به یک ماده نیمه مصنوعی تبدیل می شود، غیر ممکن است که این ماده را به عنوان ارگانیک در نظر گرفت. در مورد ادعای تولید ریون بامبوی ارگانیک که بعضی از شرکت ها ارائه می دهند، مراقب باشید.
نام پارچه
پارچه بامبو
نام دوم شناخته شده پارچه
ریون بامبو، نخ بامبو، ریتینگ، لنین بامبو
ترکیبات پارچه
سلولز ویسکوز نیمه مصنوعی استخراج شده از طریق بامبو یا نخ ایجاد شده از طریق الیاف بامبو.
