پشم موهر (Mohair wool) نوعی منسوج است که از طریق موی بز آنگورا (Angora goat) به دست می آید. برخلاف دیگر بزها، این نوع از بز با موهای ژولیده و درهم پوشیده شده است. اعتقاد بر این است که بز آنگورا به دلیل شرایط محیطی که در آن تکامل پیدا می کند به این پوشش منحصر به فرد دست یافته است. این نوع از بز اکنون برای پشم شبیه به ابریشم و چند کاربردیش که تولید می شود، بسیار مورد توجه است. شایع است که شکل های کنونی بز آنگورا در تبت تکامل پیدا کرده اند و به تدریج به ترکیه مهاجرت نموده اند. این نوع از بز برای قرنها فقط در ترکیه رشد کرده است، اما سابقه پشم موهر در انگلستان به قرن هجدهم میلادی باز می گردد. این تاریخ نشان می دهد که این نوع از پارچه به صورت گسترده در سراسر اروپا، آسیا و خاورمیانه به مدت هزاران سال داده و ستد می شده است.

موهر در مقایسه با پشم گوسفند بسیار نرمتر است و براقیت و درخشندگی قابل توجهی نیز دارد. این ویژگی ها منجر شده است تا برخی علاقمندان به منسوج، لقب الیاف الماس را به موهر بدهند و این پارچه به دلیل سازگاری بالا با بیشتر انواع رنگ به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کرده است. موهر نسبت به انواع دیگر پشم، توانایی کشش بیشتری دارد، زیاد مشتعل نمی شود و در برابر چروک مقاوم است. به دلیل ویژگی های منحصر به فرد این نوع از پشم، موهر به عنوان یک منسوج لوکس در نظر گرفته می شود و لباس کاملا تولید شده از این ماده را می توان بسیار گران دانست. با این حال، موهر بسیار زیاد با دیگر پارچه ها ترکیب می شود. حتی اگر این پارچه فقط در مقادیر بسیار کمی مورد استفاده قرار گیرد، باعث می شود تا هر پارچه های که بخشی از آن از موهر تولید شده است، بسیار کششی تر، درخشنده تر و با دوام تر شود.
یکی دیگر از قابلیت های بسیار مهم موهر به مقاومت این نوع از پشم در برابر نمدی شدن بر می گردد. بیشتر انواع پشم نوعی فلس دارند و وقتی این نوع از پشم در دمای نادرست مورد شستشو قرار می گیرد، این فلس ها با هم ترکیب می شوند و به هم ریختگی نامطلوبی را به وجود می آورند. با این وجود فلس های موجود بر روی پشم موهر، کاملا توسعه یافته نیستند، یعنی پوشاک تولید شده از طریق این نوع از پشم حتی اگر به صورت نادرست نیز شسته شود، نمدی نمی گردد.
وقتی بزهای آنگورا پیر می شوند، ضخامت الیاف موهایشان افزایش پیدا می کند و پشم بزهای آنگورای پیر به اندازه بزهای آنگورای جوان مطلوب نیست. وقتی پشم های یک بز آنگورای جوان چیده می شود، پشم حاصل به صورت درخشان تر و ابریشمی تر به دست خواهد آمد.

در بیشتر مزارع پرورش بز آنگورا، چیدن پشم دو بار در سال، یعنی در فصل بهار و پاییز انجام می گیرد. هر بز آنگورا در حدود ۱۵ پوند موهر در هر سال تولید می نماید و برای اطمینان از وارد نشدن هیچگونه آلاینده در محصول نهایی باید فرآیند چیدن پشم بز بسیار با دقت انجام گیرد. پشم موهر حاصل شده از بزهای آنگورا با پشم آنگورایی که در حقیقت از طریق خرگوش های آنگورا به دست می آید، نباید یکی دانسته شود. علاوه بر این، عبارت موهر گاهی اوقات برای توصیف یک نوع از ماده که جهت ایجاد سقف اتومبیل های قابل تبدیل به کار برده می شود، مورد استفاده قرار می گیرد، اما این پارچه در حقیقت یک نوع کرباس است و از طریق بزهای آنگورا حاصل نمی شود.

پشم موهر چگونه تولید می شود؟

تولید پشم موهر در سال های اخیر به شدت تکامل پیدا کرده است. این احتمال وجود دارد که این نوع از پشم توسط افراد بومی تبت تولید شده باشد و سوابق نشان می دهد که این نوع از پشم در ترکیه به مدت هزاران سال ساخته شده است. با این حال وقتی موهر در اوایل قرن نوزدهم میلادی در انگلستان به محبوبیت زیادی دست پیدا کرد، فرآیند تولید این پارچه به صورت صنعتی در آمد و گسترده شد. در اوج دوران امپراطوری بریتانیا، موهر بسیار مورد تقاضا بود، به همین دلیل تولید این نوع از پشم به آفریقای جنوبی، استرالیا و نیوزلند نیز کشیده شد. تعداد کمی از بزهای آنگورا به ایالات متحده نیز ارسال شدند و این نوع از پارچه هنوز هم در مقادیر محدودی در آمریکا تولید می گردد.
فرآیند تولید کردن موهر با چیدن موهای بز آنگورا شروع می شود. موهای این بزها به سرعت رشد می کند، یعنی آنها برای چیده شدن موهای سرشان در دو بار در سال آماده هستند. فرآیند چیده شدن پشم با قیچی های بزرگ انجام می گیرد و بزها در هنگام این فرآیند باید کاملا بی حرکت باشند تا از صدمه دیدن آنها جلوگیری شود.

بعضی از انجمن های مدافع حقوق حیوانات مانند PETA عنوان کرده اند که روش های استفاده شده در طول فرآیند چیدن پشم های بز آنگورا غیر انسانی است. اگرچه اینگونه روش ها در میان کشاورزان متفاوت است، اما بعضی از کارکنان مزارع پرورش آنگورا در آفریقای جنوبی به خشن رفتار کردن با بزهایشان مشهور گردیده اند و آنها را با آسیب های جدی بدنی مواجه نموده اند. برای به دست آوردن پشم موهر لازم نیست که بزهای آنگورا در معرض اینگونه رفتارها قرار گیرند، اما بعضی از کشاورزان برای صرفه جویی در هزینه ها به این کارها اقدام می کنند.
وقتی موهر از بزهای آنگورا چیده شد، باید برای حذف هرگونه ناخالصی به دقت مورد شستشو قرار گیرد. از آنجا که موهای این نوع از بز از نظر طولی یکنواخت است، لذا به راحتی کارد می شود. کارد فرآیندی است که تکه های بزرگ این پشم را به رشته ها تبدیل می نماید. این رشته ها سپس به نخ ریسیده می شوند و در بیشتر حالت ها، از دستگاه های خودکار یا نخ ریس های پدالی برای تولید این نخ های پیچیده شده استفاده می گردد.
بعد از فرآیند شستشوی نهایی، نخ موهر برای بافته شدن به لباس آماده می شود. در بیشتر حالت ها، این نخ به تولید کننده منسوج فروخته می شود تا این فرآیند نهایی توسط این شخص انجام گیرد، اما بعضی از پرورش دهندگان بز آنگورا، خودشان محصولات منسوج نهایی را تولید می نمایند.
در مجموع فرآیند تولید پارچه موهر به صورت زیر است:

1. چیدن پشم بز آنگورا: فرآیند چیدن پشم با قیچی بزرگ انجام می شود و بزها برای اینکه در طول فرآیند آسیبی نبینند، بایستی به طور کامل بی حرکت بمانند.
2. شستن: وقتی پشم از بزهای آنگورا چیده شد، بایستی با دقت شسته شوند تا هر گونه ناخالصی آنها حذف گردد.
3. کاردینگ: دسته های بزرگ پشم در این مرحله به رشته تبدیل می شوند.
4. نخ ریسی: این رشته ها سپس به نخ ریسیده می شوند و در بیشتر حالت ها، از دستگاه های خودکار یا نخ ریس های پدالی برای تولید این نخ های پیچیده شده استفاده می گردد.
5. عملیات تکمیلی نهایی: نخ موهر پس از اینکه شسته شد، برای بافته شدن به لباس آماده است.

پشم موهر چه کاربردی دارد؟

موهر به دلیل ویژگی های منحصر به فردش برای طیف متنوعی از کاربردهای مصرفی مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این پارچه معمولا در تعداد مختلفی از انواع پوشاک به کار برده می شود و در طیف متنوعی از اثاثیه منزل و دیگر منسوجات عمومی نیز حضور دارد.
پشم موهر برخلاف انواع دیگر پشم یک پارچه بسیار محبوب برای ژاکت ها، کت ها، کلاه ها و دیگر شکل های لباس زمستانی عایق محسوب می گردد. این منسوج برای تولید جوراب، روسری و کت و شلوار نیز مورد استفاده قرار می گیرد. نوع خاصی از کت و شلوار را فقط از طریق پشم موهر می توان تولید نمود؛ کت و شلوار دو رنگی در سال ۱۹۶۰ میلادی در بریتانیا به محبوبیت زیادی دست پیدا کرد و محبوبیت این پوشاک در میان موسیقی دان ها در آمریکا و سراسر جهان به سرعت گسترده شد. به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که موهر دارد، کت و شلوارهای دو رنگی در صورتیکه از زوایای گوناگون یا نورهای مختلف به آنها نگاه شود، رنگ های مختلفی را نشان می دهند.
فراتر از دنیای پوشاک مصرفی، موهر برای تولید نخ های صنعتی، کلاه گیس های عروسک و تزئینات دیواری نیز به کار می رود. در دهه ۱۹۷۰ میلادی، موهر به محبوبیت کمی به عنوان ماده تولید کننده فرش دست یافت؛ این ماده ضخیم و ابریشمی مانند هنوز نیز برای تولید فرش مورد استفاده قرار می گیرد، اما این نوع از فرش ها اکنون از محبوبیت خیلی کمی برخوردار هستند.
در کل کاربردهای پشم موهر را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• برای پوشاک: استفاده شده در ژاکت، کت، کلاه و دیگر شکل های لباس مخصوص زمستان
• برای لوازم منزل: استفاده شده در نخ های صنعتی، تزئینات دیواری و کلاه گیس های عروسک
• برای منسوجات: جهت تولید فرش و قالیچه.

پشم موهر در چه کشورهایی تولید می گردد؟

تقریبا نیمی از پارچه موهر جهان در آفریقای جنوبی تولید می شود که این موضوع این کشور را به بزرگترین تولید کننده این منسوج مبدل نموده است. مقادیر قابل توجهی از این پشم در تگزاس نیز تولید می شود و شرکت های چینی در سال های اخیر برای سبقت گرفتن از آفریقای جنوبی و ایالات متحده در زمینه تولید پشم موهر تلاش فراوانی کرده اند. حتی اگر بخش عظیمی از موهر جهان محصول آفریقای جنوبی باشد، باز هم بیشتر این پشم به صورت خام یا نیمه فرآوری شده به دیگر کشورهای اروپایی یا آسیایی برای تبدیل به محصولات نهایی منسوج صادر می گردد. با این وجود، تولید کلی پشم موهر رو به کاهش است.
تولید این نوع از پشم در سال 1990 میلادی به بالاترین میزان خود رسید، اما از آنجا که سازمان هایی مانند PETA شروع به دادن آگاهی در مورد روش های غیر اخلاقی استفاده شده در زمینه برداشت این نوع از پشم کردند، مصرف کنندگان از ترس پیامدهای اجتماعی یا سهیم بودن در مشکل، استفاده از این پارچه را رها نمودند. در اوایل دهه 1990 میلادی، حدود 25000 تن پارچه موهر در هر سال تولید می گردید، اما تا سال 2009، این رقم به حدود 5000 تن در هر سال کاهش یافت.
هر چند که امکان دستیابی به پشم موهر به صورت پایدار و بدون آسیب دیدن به حیوانات امکان پذیر است، اما برندهای متنوعی مانند اچ اند ام (H&M)، گپ (Gap) و لاکوست (Lacoste) با خودداری کردن از عرضه محصولات تولید شده توسط پارچه موهر، تلاش کرده اند تا تعهد خودشان را به حقوق حیوانات به مصرف کنندگان شان نشان دهند. این تصور که پشم موهر یک پارچه غیر اخلاقی است، باعث شده است تا میزان فروش این الیاف به شدت کاهش پیدا کند، اما بعید به نظر می رسد که این موضوع باعث شود تا کل این صنعت به نابودی کشیده گردد. در حالت ایده آل، محبوبیت کاهش یافته این پارچه باعث خواهد گردید تا بیشتر برای تولید وسایل و لباس های نفیس به کار برده شود. این موضوع سبب خواهد گردید تا تولید کنندگان اخلاقی این منسوج باعث از دور خارج کردن تولید کنندگان غیر اخلاقی از این تجارت شوند.

قیمت پشم موهر به چه صورت است؟

موهر یکی از گرانترین انواع پشم محسوب می شود. در کنار پشم کشمیری و آلپاکای سوری، این نوع از پشم بز بیشترین قیمت را در بازار به خود اختصاص داده است، اما هزینه این نوع از پارچه تقریبا ثابت است، چون عرضه و تقاضای پشم موهر تقریبا در همان نرخ کاهش یافته است. براساس اظهارات یک تولید کننده پشم موهر در پنسیلوانیا، این نوع از پشم می تواند حدود ۱۰ دلار برای هر پوند قیمت داشته باشد. این در حالیست که پشم گوسفند برای هر پوند در حدود ۴۰/۰ دلار به فروش می رسد.

چه تفاوتی بین انواع پشم موهر وجود دارد؟

فقط یک نوع پشم موهر از طریق بزهای آنگورا به دست می آید، اما دو نوع مختلف مرتبط از این الیاف حیوانی وجود دارد:

• الیاف به دست آمده از طریق بزهای جوانتر: بز آنگورای جوان، الیاف ریزتری را برای تولید فراهم می کند. بنابراین الیاف حاصل شده از بزهای جوانتر (که بچه نامیده می شوند) نسبت به الیاف حاصل شده از بزهای پیرتر مطلوب تر هستند. مثلا بیشتر ژاکت های پشمی نفیس از طریق الیاف حاصل شده از بزهای جوانتر تولید می گردند.
• الیاف به دست آمده از طریق بزهای پیرتر: وقتی سن بزهای آنگورا بالا می رود، موهایشان ضخیم تر و ناهموارتر می گردد. این کاهش کیفیت الیاف باعث می شود تا بیشتر از پشم حاصل شده از طریق بزهای پیرتر در منسوجات خانگی، مانند تولید مبل و فرش به جای پوشاک استفاده شود.

پشم موهر چه تأثیری بر محیط زیست دارد؟

موهر همانند دیگر الیاف حاصل شده از دام، تأثیر منفی قابل ملاحظه ای بر روی محیط زیست ندارد. برخلاف منسوجات مصنوعی، هیچگونه ماده شیمیایی سرطانزا، تخریب کننده هورمون و مخرب بدن در تولید موهر مورد استفاده قرار نمی گیرد و تولید این نوع از پشم به غیر از انواع خاصی از رنگ ها، هیچگونه مواد شیمیایی سمی را محیط زیست وارد نمی کند.
نگرانی اصلی در ارتباط با تولید موهر به تأثیر زیست محیطی آن مربوط نمی شود، بلکه از تأثیر آن بر روی دام ابراز نگرانی می شود. سازمان هایی مدافع حقوق حیوانات مانند PETA به این موضوع اشاره کرده اند که استفاده از روش های غیر انسانی در تولید این نوع از پشم امری معمول و شایع است و برخی از روش ها ممکن است شامل قطع شاخ و بیضه برداری بدون بیهوشی و بی حسی، شرایط زندگی بسیار بد و برخورد خشن باشد که گاهی اوقات می تواند واکنش مصیب آوری را به وجود آورد.

علاوه بر این، افزایش پرورش بزها آنگورا برای تولید پشم بر روی کشاورزی بی تأثیر نبوده است. براساس گفته PETA، برای تولید یک پوند موهر به 40 تا 50 پوند غذا برای بز نیاز است. این موضوع نشان می دهد که تولید این نوع از پشم مستلزم کنار گذاشتن مناطق عظیمی از زمین های کشاورزی است که در غیر این صورت می توانست برای اهداف دیگری مورد استفاده قرار گیرد.
با این حال توجه به این موضوع نیز مهم است که PETA یک سازمان آگاهی دهنده محسوب می شود و ممکن است که صنعت موهر به اندازه اینگونه ادعاها نیز مخرب نباشد. در حقیقت پرورش دهندگان بز آنگورای زیادی وجود دارند که پایبند به استانداردهای اخلاقی برای تولید پشم هایشان هستند. معمولا PETA، بدترین حالت های مربوط به سوء استفاده از حقوق حیوانات را در پلتفرم خود منتشر می کند. اگرچه صدمه زدن به بزها در طول فرآیند تولید موهر همواره باید محکوم شود، اما نباید خیلی زود نتیجه گیری کنیم و فرض نماییم که تولید این پارچه ذاتا غیر انسانی یا از نظر زیست محیطی ناپایدار است.
موهر یک پارچه کاملا زیست تجزیه پذیر است، یعنی پوشاک یا سایر منسوجات تولید شده از طریق این ماده نسبتا سریع به چرخه طبیعت باز می گردند و ذاتا موجب آلودگی نمی شوند. مصرف کنندگانی که می خواهند موهر را بدون نگرانی در مورد مسائل اخلاقی یا محیط زیستی خریداری کنند، باید پوشاک را از تولید کنندگانی که از روش های غیر اخلاقی برای تولید پشم استفاده نمی کنند، خریداری نمایند.

گواهینامه های موجود برای پشم موهر

طیف گسترده ای از سازمان ها برای الیاف موهر، گواهینامه صادر می کنند. استاندارد عهده دار پشم (RWS)، مهمترین سازمان تأیید کننده پشم است. هر چند که RWS بیشتر بر روی اطمینان از رفتار اخلاقی با گوسفندان متمرکز می شود، اما تسهیل در روند تولید اخلاقی موهر نیز از اهداف اصلی این گروه به حساب می آید. اگر پارچه های موهر حاوی لگوی RWS باشند، می توان اطمینان حاصل کرد که پشم بدون آسیب زدن به دام حاصل شده است.
مؤسسه اقتصادی دوستدار حیات وحش (WFEN) یک نمونه دیگر از سازمان تأیید کننده این پشم به شمار می آید که به محافظت از بزهای آنگورا در برابر طرز رفتار غیر انسانی کمک می کند. طیف گسترده ای از انواع مختلف تولیدات توسط این سازمان تأیید می شود و تأسیسات تولید موهر به دقت مورد بررسی قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود که با بزهای انگورا به طور صحیح رفتار شده است.