در این مقاله میخواهیم خیلی سریع، به بررسی سرفصل ها و مواردی که قبل از خرید پارچه نیاز دارید به صورت عمومی بدانید بپردازیم و نکات مهم را در این بین بررسی کنیم.
نمره نخ چیست؟
نمره نخ رابطه مستقیمی با ضخامت پارچه و نخ دارد که نشان دهنده نسبت طول نخ به وزن آن است. نوع محاسبه متریک در ایران بسیار رایج تر است. برای درک واضح تر این مساله، مثالی زده می شود:
محاسبه نمره نخ
اگر ۱۰۰ متر از نخ یک لای پنبه، ۵ گرم برآورد شود، با تقسیم ۱۰۰ بر ۵، عدد ۲۰ به دست می آید؛ یعنی نمره نخ ۲۰ است. با این محاسبه در می یابیم که هر چه نمره نخ بیشتر باشد، ضخامت آن کمتر می شود. یعنی نخی با نمره ۱۰، ضخیم تر از همان نوع نخ با نمره ۲۰ است.
تعداد لای نخ و نسبت آن با نمره نخ
این مقادیر به صورت نسبت می آید یعنی: ۱/۳۰ یا ۲/۴۰ .
عدد ۱ یا ۲ در حقیقت تعداد لای نخ است؛ یعنی نخ یک لا با نمره ۳۰ یا نخ دولا با نمره ۴۰. مسلما ۱/۴۰ از ۲/۴۰ نازک تر است، چون ۲ نخ با یک نمره به هم تابیده شده اند. با این تعبیر، نتیجه می گیریم که با تقسیم نمره به تعداد لای نخ، می توان ضخامت آن را بدست آورد. یعنی ضخامت نخ ۲/۴۰ با نخ ۱/۲۰ تقریبا برابری می کند.
نا گفته نماند که این نمره نخ ها معمولا با هم جنس خود مقایسه می شوند. یعنی جنس نخ نیز یکی از عواملی است که بر ضخامت تاثیر می گذارد.
عدد ۱ یا ۲ در حقیقت تعداد لای نخ است؛ یعنی نخ یک لا با نمره ۳۰ یا نخ دولا با نمره ۴۰. مسلما ۱/۴۰ از ۲/۴۰ نازک تر است، چون ۲ نخ با یک نمره به هم تابیده شده اند. با این تعبیر، نتیجه می گیریم که با تقسیم نمره به تعداد لای نخ، می توان ضخامت آن را بدست آورد. یعنی ضخامت نخ ۲/۴۰ با نخ ۱/۲۰ تقریبا برابری می کند.
نا گفته نماند که این نمره نخ ها معمولا با هم جنس خود مقایسه می شوند. یعنی جنس نخ نیز یکی از عواملی است که بر ضخامت تاثیر می گذارد.
یادآوری می کنیم که هر چه نمره نخ بیشتر باشد، ضخامت آن کمتر است.
در پارچه های تریکو، پرمصرف ترین نخ ها، نخ هایی با نمره ۳۰ هستند و به صورت معمول، در پارچه های زمستانی از نخ هایی ضخیم تر از ۲۰ استفاده می شود. مصرف عمده نخ های ظریف در ماشین های بافتی است که قابلیت بافت دو رو دارند و هر دو سمت پارچه همانند هم هستند.
چگونه جنس نخ و پارچه را تشخیص دهیم؟
روشی بسیار آسان و کارساز را به شما پیشنهاد می دهیم تا بتوانید با آن به آسانی به نخی بودن (اصطلاح عامیانه) یا مواد بودن پی ببرید.
ابتدا نخی بسیار کوتاه را از پارچه یا لباس جدا کنید (دقت داشته باشید که با نخ دوخت اشتباه نشود). زمانی که اطمینان حاصل کردید که نخ جدا شده از بدنه اصلی پارچه است، با یک کبریت یا فندک آن را سوزانده و با دقت به تغییرات آن توجه کنید. مواردی که باید هنگام این کار به آن ها دقت کنید، حالت دیداری هنگام سوختن، بوی حاصل از سوختن و باقی مانده نخ پس از سوختن است.
گلوله شدن نخ هنگام اشتعال
اگر الیاف هنگام نزدیک شدن به شعله و گرما اصطلاحا جمع شوند، نخ از الیاف مصنوعی یا پلی استر تشکیل شده است. الیاف طبیعی مثل پنبه، پشم یا ویسکوز بدون گلوله شدن مشتعل و پودر می شوند.
باقی مانده ی نخ پس از خاموش شدن شعله، در مواد طبیعی معمولا به رنگ خاکستری و بسیار ناچیز است ولی در نخ هایی با الیاف مصنوعی این باقی مانده سفت، گوله و حالت نایلون سوخته به خود می گیرد.
باقی مانده ی نخ پس از خاموش شدن شعله، در مواد طبیعی معمولا به رنگ خاکستری و بسیار ناچیز است ولی در نخ هایی با الیاف مصنوعی این باقی مانده سفت، گوله و حالت نایلون سوخته به خود می گیرد.
رنگ دود پس از خاموشی
از رنگ دود حاصل از اشتعال نخ و خاموش شدن آن نیز می‌‌توان به نوع الیاف پی برد. پنبه، رنگ دود سفید و برخی الیاف دیگر مثل پلی استر هنگام سوختن دودی سیاه رنگ دارند.
بوی سوختن نخ
در تشخیص جنس نخ و پارچه، هر نوع از الیاف نخ در هنگام اشتعال، بوهای متفاوتی دارند که به ترکیب و جنس الیاف مربوط می شود. بوی سوختن نخ های پنبه و ویسکوز به دلیل پایه گیاهی آن ها، تقریبا شبیه به بوی سوختن چوب یا کاغذ است. بوی سوختن پلی استر کاملا متفاوت است و به علت داشتن ترکیبات آروماتیک(معطر)، بویی شبیه بوی شیرینی (پشمک) از خود ساطع خواهد کرد. الیاف طبیعی دیگر مانند پشم که پایه حیوانی دارند بوی سوختن آن ها مانند بوی کز دادن پشم (کله پزی) خواهد بود.
نکته ای برای تشخیص جنس نخ و پارچه با اشتعال
الیاف امکان دارد حالت ترکیبی داشته و مواد مصنوعی و طبیعی در ساختار آن ها وجود داشته باشد که در این صورت کمی ماجرا سخت تر شده و احتیاج به دقت بالاتری در هنگام انجام آزمایش دارد.
برخی از پارچه ها از بیش از یک نوع نخ در بافت آن ها وجود دارد، یعنی در ساختار بافت آن ها به صورت یک در میان یا موازی، از دو نوع نخ استفاده شده است که باید در هنگام انجام این روش به آن دقت کرد. توصیه می شود که تکه نخ های بیش تری برای این کار جدا شود.
پارچه و نخ لاکرا یا اسپاندکس چیست؟
اسپاندکس (spandex) یا نخ لاکرا (lycra) نوعی از الیاف مصنوعی با خاصیت کششی فوق العاده و دارای کاربردهای زیادی در صنعت پوشاک است. لاکرا بسیار مقاوم و دارای قابلیت کشسانی تا ۵ برابر طول عادی خود است. به همین دلیل در موارد بسیاری کارایی دارد که برخی از آن ها را ذکر می کنیم .
کارایی و استفاده لاکرا
قابلیت الاستیکی بودن لاکرا باعث می شود تا سایز لباس پس از شست و شو و استفاده، تغییر نکرده و به شکل اولیه ی خود باز گردد (بر خلاف پارچه های پنبه ای که تغییر سایز و فرم دارند).
نخ ویسکوز خالص ، به تنهایی دارای استحکام بسیار پایینی می باشند و به تنهایی قابل بافت نیستند . با استفاده از لاکرا به آن استحکام می بخشند. لاکرا در پوشاکی همچون جوراب و دستکش ، جایگاه آن ها ثابت میکند .
به لباس حالت تحرک پذیری بالایی می دهد که در پوشاک ورزشی و ایروبیک ، بسیار مفید است.
به لباس حالت تحرک پذیری بالایی می دهد که در پوشاک ورزشی و ایروبیک ، بسیار مفید است.
از حالت کششی و استرج آن در مد استفاده کرده و لباس های جذابی را پدید می آورند.
اما لاکرا دارای معایبی نیز می باشد . لاکرا نوعی الیاف مصنوعی فیلامنت ( یکسره ) است و عیوب یک الیاف مصنوعی را دارد.
اما لاکرا دارای معایبی نیز می باشد . لاکرا نوعی الیاف مصنوعی فیلامنت ( یکسره ) است و عیوب یک الیاف مصنوعی را دارد.
انواع جنس نخ و پارچه
طبیعی: الیافی مانند پنبه و پشم؛ پنبه پرکاربردترین است.
مصنوعی: الیاف مصنوعی، تنوع بسیاری از لحاظ ساختاری دارند. معمولا رایج ترین آن ها پلی استر است.
سلولوزی: همانطور که از نام آن پیدا است، بنیاد این الیاف از سلولز است (جنس تنه گیاهان).
مصنوعی: الیاف مصنوعی، تنوع بسیاری از لحاظ ساختاری دارند. معمولا رایج ترین آن ها پلی استر است.
سلولوزی: همانطور که از نام آن پیدا است، بنیاد این الیاف از سلولز است (جنس تنه گیاهان).
ویژگی پارچه های الیاف طبیعی
• رنگ پذیری بالا (در رنگرزی یک حمامه رنگ می شوند)
• چروک پذیری زیاد
• آب رفت زیاد
• حساسیت زایی پایین
• نفوذ بالای هوا میان الیاف پارچه
• پرز کمتر روی پارچه
• چروک پذیری زیاد
• آب رفت زیاد
• حساسیت زایی پایین
• نفوذ بالای هوا میان الیاف پارچه
• پرز کمتر روی پارچه
معمولا خواص پنبه به نسبت تکمیل روی آن قابل تغییر است.
چرا الیاف طبیعی برای پوشاک مهم است؟
پوشاک تهیه شده از الیاف طبیعی ضمن حفاظت محیط زیست، احساس راحتی و آرامش را برای مصرف کننده به همراه دارند. پوشاک تهیه شده از مواد طبیعی مانند: پشم و پنبه علاوه بر وزن بسیار سبک از حیث بهداشت فردی نیز دارای نمره بهتری هستند.
چروک پذیری لباس هایی که از الیاف طبیعی ساخته شده اند، یکی از مواردی است که غالب مصرف کنندگان از آن گله می کنند. با این وجود، ویژگی های این الیاف در برابر دمای بدن، حرارت محیط اطراف، تاثیر در حفظ بهداشت فردی سبب می شود که خرید این نوع پوشاک که قیمت بیشتری نسبت به لباس هایی با الیاف ترکیبی دارند، طرفدار بیشتری داشته باشد.
اما الیاف طبیعی چگونه دمای بدن را حفظ می کنند؟
الیاف طبیعی مانند دیگر عناصر طبیعت دارای حیات هستند و در شرایط مختلف، رفتارهای متفاوتی را نشان می دهند. این الیاف هنگام سرما منقبض، و مانع عبور جریان هوا از میان مولکول های خود می شوند و با این عمل ایجاد گرما می کنند. در مقابل، هنگام گرما منبسط، و باعث عبور جریان هوا از میان مولکول های خود و باعث احساس خنکی می شوند.
مرسریزه چیست؟
پارچه های پنبه ای به غیر از خصوصیات مثبت، دارای معایبی نیز هستند: آبرفت زیاد، دفرمه شدن، کج شدن بافت در یکرو و غیره. یکی از راه حل های رفع این معایب، انجام عملیات مرسریزه روی نخ است. این عملیات که با کشیدن الیاف و اضافه کردن سود (برای تثبیت) همراه است، باعث تثبیت و استحکام بیشتر پارچه می شود و سطح پارچه را سیقلی تر می سازد.
مقطع الیاف پنبه حالت تو رفته و کج دارد و با کشیده شدن لیف، به دایره بیش تر نزدیک می شود.